Η Ανατολική Σινική θάλασσα υπό μονομερή εναέριο έλεγχο ΗΠΑ, Ιαπωνία και Νότια Κορέα αρνούνται την επιτήρηση
Πρόσθετη ένταση στις σχέσεις με την Ιαπωνία, αλλά και τις ΗΠΑ προκάλεσε η απόφαση της Κίνας να ανακηρύξει στις 23 Νοεμβρίου σε Αναγνωριστική Ζώνη Αεροπορικής Άμυνας (ADIZ) την Ανατολική Σινική Θάλασσα (νότια της Ιαπωνίας). Έτσι, για τη διέλευση στρατιωτικών ή πολιτικών αεροσκαφών απαιτείται η υποβολή σχεδίου πτήσης και ραδιοσυχνότητας από τα διερχόμενα αεροσκάφη, ενώ η Ζώνη, σε ανακολουθία με τις διεθνείς πρακτικές εκτείνεται σε εναέριο χώρο αμφισβητούμενων εδαφών: τα νησιά Σενκάκου για την Ιαπωνία, Ντιαογιού για την Κίνα και Τιαογιουτάι για την Ταϊβάν. Ακόμα, στη Ζώνη περιλαμβάνονται περιοχές όπου διεξάγουν στρατιωτικές ασκήσεις οι ΗΠΑ, γεγονός που εξόργισε τους αμερικανούς πριν την επίσκεψη του αμερικανού αντιπροέδρου Τζο Μπάιντεν στην ανατολική Ασία και σε Τόκυο, Πεκίνο και Σεούλ, την περασμένη εβδομάδα.
Απελθέτω απ’ εμού
Οι ΗΠΑ αποφεύγουν να πάρουν θέση στο ζήτημα της κυριαρχίας των νησιών τα οποία Κίνα και Ταϊβάν διεκδικούν από το 1969, όταν η Οικονομική Επιτροπή του ΟΗΕ ανακοίνωσε την πιθανή ύπαρξη «σημαντικών υποθαλάσσιων αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου» ανάλογων με αυτά του Περσικού Κόλπου. Οι πιέσεις της Κίνας εντάθηκαν μετά το 1971, οπότε μεταβιβάστηκε η διοίκησή τους από τις ΗΠΑ στην Ιαπωνία, στην οποία ανήκαν μέχρι το τέλος του πρώτου σινο-ιαπωνικού πολέμου το 1895, με τον ισχυρισμό οτι βρίσκονταν υπό κινεζικό έλεγχο από τον 14ο αιώνα. Επιπλέον, οι ΗΠΑ δεν επιθυμούν να εμπλακούν σε στρατιωτική σύγκρουση με την Κίνα, αναγνωρίζουν ωστόσο το διοικητικό έλεγχο της Ιαπωνίας και βάσει του Συμφώνου Συνεργασίας και Ασφάλειας μεταξύ των δύο χωρών, υποχρεούνται να υπερασπιστούν τα ιαπωνικά εδαφικά συμφέροντα αν χρειαστεί, όπως δήλωσε επισήμως την ημέρα της ανακήρυξης, ο αμερικανός υπουργός άμυνας Τσακ Χάγκελ.
Μέχρι την περασμένη Πέμπτη, 55 αεροπορικές εταιρίες από 19 χώρες είχαν αποδεχθεί την ADIZ, γεγονός που προπαγάνδισαν έντονα τα κινεζικά ΜΜΕ, σε αντιδιαστολή με την άρνηση από Ιαπωνία, ΗΠΑ και Νότιο Κορέα, παρότι οι αμερικανικές αεροπορικές εταιρίες έχουν οδηγίες να τηρήσουν τις κινεζικές απαιτήσεις. Μετά από τις δηλώσεις του επικεφαλής του ιαπωνικού πρωθυπουργικού γραφείου, Γιοσιχίντε Σούγκα, οτι θα διατηρηθεί το καθεστώς μη ενημέρωσης των κινεζικών αρχών, ο εκπρόσωπος του κινεζικού υπουργείου άμυνας Τζενγκ Γιανσένγκ, σε ανακοίνωση που εξέδωσε την περασμένη Τρίτη, χαρακτηρίζει την καθιέρωση της Ζώνης, «απαραίτητο μέτρο για την προστασία της εθνικής κυριαρχίας και της εδαφικής και εναέριας ασφάλειας της Κίνας (…), σύμφωνα με τους διεθνείς νόμους και συμβάσεις» και κατηγορεί την Ιαπωνία οτι «προσπαθεί να αρνηθεί το αποτέλεσμα του Β΄ παγκοσμίου πολέμου» και τις συμφωνίες που επέβαλαν την αφαίρεση των νησιών που κατείχε από την αρχή του Α΄ παγκοσμίου πολέμου το 1914.
Ενώ το ταξίδι του αμερικανού αντιπροέδρου είχε εξαγγελθεί και αναμενόταν να γίνει σε κλίμα ομαλότητας, με στόχο «την επιβεβαίωση του ενδιαφέροντος των ΗΠΑ για την περιοχή της ανατολικής Ασίας», δηλαδή την ενίσχυση των οικονομικών και εμπορικών συναλλαγών, η ανακήρυξη της ADIZ μετέβαλε το κλίμα, τις προσδοκίες και την ατζέντα. Δεν επηρέασε πάντως τα αποτελέσματα του τριήμε῾῾ρου ταξιδιού του βρετανού πρωθυπουργού Ντέιβιντ Κάμερον στις αρχές της εβδομάδας, το οποίο απέδωσε πολλαπλές εμπορικές επιτυχίες, σύμφωνα με κυβερνητικές ανακοινώσεις.
Ο Τζο Μπάιντεν, κατά την συνάντησή του με τον ιάπωνα πρωθυπουργό Σίνζο Άμπε την Τρίτη, απέφυγε να οξύνει τις εντάσεις, υπερασπίστηκε ωστόσο τους συμμάχους λέγοντας: «Οι ΗΠΑ, εκφράζουμε τη βαθιά ανησυχία μας για την απόπειρα μονομερούς μεταβολής του καθεστώτος στην Ανατολική Σινική Θάλασσα».
Για το «κινέζικο όνειρο»
Την Τετάρτη, στη διάρκεια της τετράωρης συνάντησης με το κινέζο πρόεδρο Ζι Τζινπίνγκ, ανακοίνωσε οτι η Ουάσινγκτον δεν αναγνωρίζει την νέα αμυντική αεροπορική ζώνη της Κίνας και οτι επιθυμεί, το Πεκίνο «να μειώσει την ένταση». Ο κινέζος πρόεδρος, σύμφωνα με το κρατικό πρακτορείο Xinhua, εξέφρασε την ελπίδα να ενισχυθούν ο διάλογος, η εμπιστοσύνη, ο αμοιβαίος σεβασμός στα συμφέροντα κάθε χώρας, οι συναλλαγές και η συνεργασία μεταξύ των δύο ισχυρών χωρών. Δεν παρέλειψε να κατηγορήσει την Ιαπωνία οτι απειλεί τη σταθερότητα στην περιοχή. Ως αποτέλεσμα των εντάσεων, δόθηκε μικρότερη έκταση σε συνομιλίες για θέματα κλιματικής αλλαγής και ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Μερίδα σχολιαστών, υπεράσπισαν την προώθηση των οικονομικών συμφερόντων των ΗΠΑ, θεωρώντας οτι η γεω-στρατηγική θέση της Κίνας δεν επιτρέπει την ανάδειξή της σε κυρίαρχη (και απειλητική) στρατιωτική δύναμη στην περιοχή. Άλλοι ωστόσο, εκφράζουν ανησυχίες οτι η φημολογούμενη ανακήρυξη ADIZ στη Νότια Κινεζική (μεταξύ Βιετνάμ και Φιλιππίνων) και στην Κίτρινη Θάλασσα (στον κόλπο μεταξύ Κίνας και Κορέας), η σταδιακή καταπάτηση των αμφισβητούμενων συνόρων με την Ινδία και οι υποσχέσεις του προέδρου Τζινπίνγκ για το «Κινεζικό Όνειρο», καταδεικνύουν την προσπάθεια να επεκτείνει τον έλεγχο σε στρατηγικές περιοχές και πλουτοπαραγωγικές πηγές.
Η «πολύ επιθετική και πολύ εστιασμένη» εκσυγχρονιστική στρατιωτική πολιτική της Κίνας έχει οδηγήσει τις ΗΠΑ σε ανάπτυξη νέας αμυντικής στρατηγικής στην ασιατική περιοχή του Ειρηνικού, δήλωσε ο υφυπουργός άμυνας τον περασμένο Μάρτιο. Δημοσιεύματα στις αρχές του μήνα, απέδιδαν την ουσιαστική ένταση, στις κινεζικές δηλώσεις οτι θα μειώσει τα αποθέματά της σε δολάρια κατά 3,5 τρισεκατομμύρια, επαναλαμβάνοντας ουσιαστικά την πρακτική των οικονομικών πιέσεων-εκβιασμών οι οποίοι, σύμφωνα με έκθεση της Υπηρεσίας Ερευνών του Κογκρέσου του Δεκεμβρίου 2012, θεωρείται πιθανό να επηρεάζουν τη διαμόρφωση πολιτικών και τη λήψη αποφάσεων στις ΗΠΑ.
Ελισάβετ Πετρίδου
(Η Εποχή, 8-12-2013)